Konserwacja
08.09.2018

Jak dbać o fotografie? Przechowywanie

Materiały fotograficzne to obiekty bardzo delikatne, szczególnie wrażliwe na niewłaściwe warunki temperaturowo-wilgotnościowe i zanieczyszczenia chemiczne.

Niewłaściwe przechowywanie czy  eksponowanie fotografii skutkować będzie zmianami w partii obrazu (blaknięcie, zażółcenie, utrata kontrastu) czy degradacją warstwy podłoża (kruchość, skurcz, pękanie). Wiele z tych zmian to zniszczenia nieodwracalne, będące efektem naturalnego starzenia się materiałów organicznych, których nie możemy całkowicie zatrzymać, a jedynie spowolnić poprzez zapewnienie odpowiedniej opieki. Zabezpieczanie naszych zbiorów fotograficznych, określenie sposobu i parametrów ich przechowywania, powinno być poprzedzone dokładną identyfikacją techniki wykonania danego obiektu. Poszczególne typy materiałów fotograficznych wymagają różnych warunków przechowywania, przy czym za najbardziej wrażliwe uważa się m.in. materiały barwne oraz fotografie wykonane na wczesnych tworzywach sztucznych. W przypadku braku możliwości identyfikacji techniki wykonania czy poszczególnych składowych fotografii, należy stosować się do ogólnych zaleceń dotyczących przechowywania materiałów fotograficznych, które mają na celu ochronę archiwaliów przed światłem (lub szerzej-promieniowaniem elektromagnetycznym), niewłaściwą temperaturą i wilgotnością względną powietrza, zanieczyszczeniami chemicznymi, mikroorganizmami czy owadami. Zbiory należy także chronić przed wystąpieniem ewentualnej katastrofy (np. zalaniem).

Temperatura i wilgotność względna powietrza panujące w pomieszczeniu, w którym przechowujemy zbiory fotograficzne, powinny być stałe lub podlegać niewielkim zmianom dobowym. By przedłużyć życie fotografii zaleca się przechowywanie zbiorów w znacznie obniżonej temperaturze i wilgotności względnej powietrza, lecz za warunki dostatecznie dobre dla mieszanych kolekcji fotograficznych uznaje się parametry wynoszące ok. 18°C i ok. 45% RH. Wartości te powinny być rejestrowane za pomocą miernika (termohigrometr), odnotowywane i analizowane. Najbardziej niebezpieczny dla wszelkich materiałów archiwalnych czy muzealnych jest nagły wzrost wilgotności względnej, który może prowadzić do kondensacja pary wodnej, zawilgocenia obiektów i wystąpienia infekcji mikrobiologicznej. Zawilgocenie może także powodować lepkość warstwy obrazu fotograficznego zbudowanego z żelatyny, zanik połysku czy wklejanie się koszulek ochronnych w obiekt. Zbyt niska wilgotność względna, panująca w bezpośrednim otoczeniu fotografii, może powodować kruchość podłoży, deformacje oraz odspajanie się warstwy obrazu. Zbyt wysoka temperatura skutkować może przyspieszeniem reakcji chemicznych, a co za tym idzie, wspomóc naturalny proces starzenia się i degradacji fotografii. Zbiory powinny być przechowywane z dala od źródeł ciepła (ogrzewanie) oraz lamp, które miejscowo mogą generować podwyższoną temperaturę. Fotografie należy chronić przed światłem, zarówno dziennym jak i sztucznym, które jest źródłem energii przyspieszającym procesy starzenia.

Miejscowe odspojenie warstwy obrazu fotograficznego żelatynowo-srebrowego spowodowane zawilgoceniem (ślad po kropli wody).

Fragment koszulki ochronnej wklejony w obraz fotograficzny-efekt miejscowego zawilgocenia i zabrudzenia obiektu.

Fotografie należy przechowywać z dala od szkodliwych substancji chemicznych i generujących je obiektów: środków czyszczących, drewna i materiałów drewnopochodnych, farb, opakowań ochronnych o nieznanym składzie. Meble tapicerowane czy dywany mogą być siedliskiem mikroorganizmów czy owadów, które z czasem staną się zagrożeniem dla naszych zbiorów; są także łatwopalne. Fotografie powinny być przechowywane w meblach wykonanych np. ze stali nierdzewnej, które posiadają właściwą konstrukcję zapewniającą wentylację i swobodny przepływ powietrza oraz zapewniającą stabilne przechowywanie ciężkich obiektów (np. negatywów szklanych).

Fotografie powinny być zabezpieczone, dostosowanymi do ich formy i wymiaru, atestowanymi opakowaniami ochronnymi. Przed umieszczeniem fotografii w nowych koszulkach i pudłach zbiorczych, zbiory powinny być delikatnie oczyszczone w sposób mechaniczny z powierzchniowego kurzu i brudu np. za pomocą pędzli z miękkim włosiem, pędzli elektrostatycznych, mikrofibry, czyścików z nanocząsteczkami srebra. Podczas przepakowywaniu zbiorów należy usuwać wszelkie ruchome elementy metalowe (np. spinacze), które z czasem mogą korodować i niszczyć obiekt. Po przepakowaniu zbiory powinny być poddawane cyklicznemu oczyszczaniu.

Oczyszczanie fragmentów negatywów fotograficznych przed umieszczeniem ich w nowym opakowaniu ochronnym.

Fotografii nie należy naprawiać za pomocą taśm klejących, których klej z czasem migruje w strukturę obiektu i powoduje m.in. miejscowe przebarwienia podłoża i obrazu, czy czyścić przemysłowymi środkami chemicznymi, które mogą mieć szkodliwy wpływ na stan zachowania warstwy obrazu fotograficznego.

Widoczna dawna naprawa wykonana taśmą klejącą oraz spowodowane przez nią przebarwienia warstwy obrazu na odbitce albuminowej.